TÓM TẮT SÁCH ĐỜI THỪA

Tác giả: Nam Cao

Tóm Tắt Sách: Đời Thừa (Nam Cao)

Truyện ngắn "Đời Thừa" của nhà văn Nam Cao, được viết vào năm 1943, là một tác phẩm tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Tác phẩm không chỉ phơi bày bi kịch của người trí thức tiểu tư sản trong xã hội cũ mà còn đi sâu vào những giằng xé nội tâm, những nỗi đau tinh thần của một con người có hoài bão, có lý tưởng nhưng lại bị cuộc sống cơm áo gạo tiền nghiền nát, đẩy đến chỗ phải từ bỏ ước mơ và trở nên "thừa".

Hộ: Bi Kịch Của Người Trí Thức Bị Đời Đẩy Bạc

Nhân vật trung tâm là Hộ, một nhà văn trẻ đầy tài năng, nhiệt huyết và có những hoài bão lớn lao về nghệ thuật. Hộ khao khát viết nên những tác phẩm chân thực, có giá trị, để "phơi bày tất cả những cái ghê tởm của cuộc đời", góp phần thức tỉnh xã hội. Anh tin vào vai trò cao cả của văn chương và muốn sống một cuộc đời có ý nghĩa, không tầm thường.

Tuy nhiên, cuộc đời Hộ lại bị đè nặng bởi gánh nặng cơm áo gạo tiền. Anh có một người vợ ốm yếu và ba đứa con thơ dại, liên tục đau ốm, thiếu thốn. Hoàn cảnh nghèo khó, nợ nần chồng chất buộc Hộ phải từ bỏ những lý tưởng cao đẹp để lao vào viết những thứ "tầm phào", những bài báo "nhảm nhí", những cuốn tiểu thuyết "câu khách" mà anh ghê tởm. Anh phải đánh đổi chất lượng nghệ thuật để kiếm tiền nuôi sống gia đình.

Bi kịch lớn nhất của Hộ là sự giằng xé nội tâm khủng khiếp:

• Giữa lý tưởng và hiện thực: Anh muốn viết những tác phẩm "vĩ đại" nhưng lại phải viết những thứ "thừa" để kiếm sống.
• Giữa khao khát và trách nhiệm: Khao khát được cống hiến cho nghệ thuật nhưng lại bị trách nhiệm gia đình níu kéo.
• Giữa cái tôi nghệ sĩ và cái tôi làm cha, làm chồng: Anh cảm thấy mình đang phản bội chính mình, đánh mất đi bản ngã.

Hạnh Phúc Giả Tạo Và Nỗi Thống Khổ Thầm Lặng

Hộ và vợ có những lúc cố gắng tạo ra vẻ ngoài hạnh phúc, nhưng đó chỉ là sự che đậy cho nỗi thống khổ và sự bất lực. Những lúc Hộ quát mắng vợ con vì sự bất lực của mình, sau đó lại tự dằn vặt, ân hận tột độ. Anh nhận ra rằng, mình đang trở thành một con người mà chính mình từng khinh bỉ - một kẻ tầm thường, yếu đuối, không thể làm chủ được cuộc đời và lý tưởng.

Vợ Hộ, dù yêu thương chồng, nhưng với sự nhận thức hạn hẹp của mình, không thể thấu hiểu được nỗi đau giằng xé trong tâm hồn người nghệ sĩ của anh. Bà chỉ biết những nỗi lo cơm nước, thuốc men cho con. Sự không thấu hiểu này càng đẩy Hộ vào sự cô đơn, bế tắc.

Anh cảm thấy mình là một người "thừa" - thừa đối với nghệ thuật vì không thể cống hiến trọn vẹn, thừa đối với gia đình vì không thể mang lại hạnh phúc và sự đủ đầy thực sự, và thừa đối với chính mình vì không thể sống đúng với bản ngã.

Bản Án Của Xã Hội Và Sự Lên Án Hiện Thực

Nam Cao thông qua "Đời Thừa" đã đưa ra một bản cáo trạng sâu sắc về xã hội cũ. Chính cái xã hội đói nghèo, bất công, tàn nhẫn đã đẩy những người trí thức có tâm huyết vào con đường bế tắc, buộc họ phải đánh đổi lương tâm, tài năng để tồn tại. Sự nghèo khó không chỉ hủy hoại thể xác mà còn ăn mòn tâm hồn con người, khiến họ không thể sống một cuộc đời chân chính.

Tác phẩm cũng phê phán một cách ngầm ẩn sự thờ ơ, vô cảm của xã hội đối với số phận của những người tài hoa nhưng khốn khó. Không ai thực sự quan tâm đến lý tưởng của Hộ, chỉ có những bài báo "lá cải" mà anh buộc phải viết mới mang lại tiền.

Các Chủ Đề Chính Trong "Đời Thừa"

1. Bi kịch của người trí thức tiểu tư sản: Khắc họa rõ nét số phận bế tắc của những người có tri thức, hoài bão nhưng lại bị hiện thực cuộc sống và gánh nặng cơm áo gạo tiền vùi dập.
2. Sự tha hóa tinh thần: Hộ là điển hình cho quá trình con người bị hoàn cảnh đẩy đến chỗ tha hóa, đánh mất bản thân, sống trái với những giá trị mà mình trân trọng.
3. Giằng xé nội tâm: Nỗi đau sâu sắc nhất của Hộ là sự đấu tranh không ngừng giữa lý tưởng cao đẹp và hiện thực phũ phàng, giữa khao khát cống hiến và trách nhiệm gia đình.
4. Giá trị của văn chương và nghệ thuật: Nam Cao đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của văn chương khi nó bị biến thành công cụ kiếm sống, bị bóp méo bởi nhu cầu của thị trường.
5. Chủ nghĩa hiện thực phê phán: Tác phẩm là một bức tranh chân thực, đau xót về xã hội Việt Nam trước cách mạng, với sự tàn phá của đói nghèo và sự bế tắc của những con người lương thiện.
6. Nhân đạo sâu sắc: Dù phơi bày sự tàn khốc của cuộc sống, Nam Cao vẫn thể hiện lòng xót thương vô hạn đối với những số phận bi kịch, những con người bị cuộc đời đẩy vào bước đường cùng. Ông tin vào bản chất lương thiện và khao khát được sống tử tế của con người, dù trong hoàn cảnh khốn cùng nhất.

"Đời Thừa" là một truyện ngắn đầy ám ảnh, một tiếng thở dài về thân phận con người trong vòng xoáy của xã hội cũ. Tác phẩm không chỉ có giá trị lịch sử, xã hội mà còn là một nghiên cứu tâm lý sâu sắc về sự giằng xé, nỗi đau và khao khát của con người khi lý tưởng bị đè bẹp bởi gánh nặng mưu sinh. Nó tiếp tục là một trong những tác phẩm có sức lay động mạnh mẽ nhất của Nam Cao.